سبزی کاری در خانه

سبزی کاری در خانه

اين نوع سبزی کاری در زمان هاي قديم بسيار متداول بود. ولي تراكم جمعيت در شهرها و زندگي در خانه ­هاي كوچك شرايط اين نوع توليد را محدود ساخت. با وجود اين در صورت امكان و صرف كمي وقت ميتوان مقداري سبزي هر چند اندك را در خانه پرورش داد.

توليد سبزي در خانه داراي مزاياي فراواني است:

سبزي تازه به مصرف رسيده و هر زمان كه بدان نياز باشد در دسترس ما قرار خواهد گرفت. علي رغم عرضه سريع به بازار، مقداري از ارزش غذايي و شادابي آن تا رسيدن به بازار كاهش خواهديافت. مثلاً برگ ­هاي بيروني كاهو و كلم با وجود اين كه حاوي مقدار زيادي ويتامين و مواد معدني هستند. به علت پژمرده شدن در راه عرضه به بازار به وسيله فروشنده ­ها جدا و به دور انداخته مي ­شوند. مثال ديگر گوجه ­فرنگي است. چنانچه ميوه كاملاً رسيده از بوته جدا شود طعم بسيار مطلوبي دارد. در حالي كه عمل برداشت و عرضه به بازار لزوماً قبل از رسيدن كامل ميوه صورت می گیرد. و در اين حالت طعم واقعي را نخواهدداشت. در صورتي كه رسيده برداشت شود ميوه تا رسيدن به بازار ترك می خورد و پلاسيده مي ­گردد.

از مزاياي ديگر پرورش سبزي در خانه ارزاني آن مي ­باشد. كه با محاسبه پولي كه براي خريد بذر، كود، آب و… پرداخت مي­ شود در مقايسه با قيمت سبزي موجود در بازار به اين مزيت مي توان پي برد.

علاوه بر اين­ ها پرورش سبزي مي تواند به عنوان يك سرگرمي سالم و لذت­ بخش براي اوقات بيكاري به حساب آید.

براي شروع كار بهتر است:

به كاشت سبزي­ هايي مانند سبزي­ هاي برگي (سبزي خوردن). هويج، كاهو، باميه، شلغم كه پرورش آن­ ها آسان تر است مبادرت نمود. انتخاب نوع سبزي و مقدار آن بستگي به محل، وسعت زمين مورد نظر و تعداد اعضاي خانواده دارد. در صورتي كه زمين مورد نظر وسعت كافي نداشت. بهتر است اقدام به كاشت سبزيجاتي گردد كه مقدار زيادي محصول در واحد سطح و در فاصله زماني كوتاهي توليد مي­ كنند(ريحان، شاهي، نعناع. تربچه، پيازچه، گوجه ­فرنگي). در صورت وسيع­ تربودن زمين كشت كاهو، كلم گل، كلم برگ، هويج، لوبيا و نخود سبز توصيه مي ­گردد.

بنابراين در منازلي كه سطح مورد استفاده يك مترمربع باشد. مي توان يك نوع سبزي كاشت و با افزايش سطح زمين تنوع كشت فزوني مي­ يابد. تا جايي كه مثلاً در سطحي معادل 55 مترمربع مي ­توان به كشت 16 نوع سبزي اقدام نمود.

سبزی کاری در خانه نبايد نزديك درخت ­هاي بزرگ و سايه ­دار انجام شود. زيرا سايه زياد بوده و ريشه درخت نيز در نتيجه جذب آب و مواد غذايي با سبزيجات به رقابت خواهدپرداخت. در مواردي كه ريشه درخت مانع رشد سبزي مي شود با قراردادن يك صفحه فلزي در كنار ريشه درخت ميتوان از نفوذ آن به محوطه سبزی کاری جلوگيري نمود.

مسأله ديگري كه در پرورش سبزي در خانه ممكن است پيش آيد كمبود نور خورشيد است. كه در اين صورت كشت را مي توان به سبزي­ هاي برگي و ريشه ­اي مانند كاهو، كلم برگ، اسفناج. جعفري، هويج، چغندر، تربچه و شلغم كه به سايه مقاوم هستند، محدود نمود. در مورد طرز كاشت سبزي­ ها بايستي دقت كرد كه رديف­ ها شرقي-غربي باشند. و براي جلوگيري از سايه انداختن آن­ها بر روي يكديگر گياهان بلندتر در قسمت شمالي قرار داده شوند.

چگونه ميتوان در سطح كم، گياه بيشتري پرورش داد؟

شرقي ­ها به ويژه ژاپني­ ها را شايد بتوان بهترين پرورش­ دهندگان گياه در فضاي كم دانست. مهم ترين و ساده ترين وسيله در اين مورد استفاده از داربست مي ­باشد كه مي تواند به اشكال مختلف تهيه و مورد استفاده قرار گيرد. مواد سازنده آن را غالباً ني، خيزران، سيم، توري سيمي، طناب، نخ پلاستيكي و غيره تشكيل مي دهند. استفاده از اين روش به ويژه در مورد سبزي­ هاي پيچنده (خيار و لوبيا) كه احتياج به فضاي بيشتري براي رشد دارند كاملاً مناسب مي­ باشد. از طرف ديگر استفاده از داربست در پرورش گياه به سبب برقراري جريان هواي بيشتر در اطراف نبات، باعث كاهش بروز امراض خواهدشد. در صورت نداشتن زمين براي كاشت سبزي مي توان سبزي­ ها را در گلدان­ هاي بزرگ، جعبه­ هاي چوبي، سطل­ هاي پلاستيكي، گلدان­ هاي آويزي و يا حتي با قراردادن خاك در كيسه­ هاي پلاستيكي كشت نمود.

كاشت بذر:

قبل از كاشت بذر توجه به نكاتي چند ضروري است:

• انجام آزمايش قوه ناميه به خصوص در مورد بذري كه خاصيت انباري كمتري دارد.
• اندازه گيري درصد خلوص.
• خيساندن بذوري با درصد جوانه زدن پايين مانند كرفس، باميه، فلفل و هويج قبل از كاشت. اين عمل باعث تسريع و افزايش درصد جوانه زدن آنها مي­ گردد.

الف- عمق كاشت بذر:

تعيين عمق كاشت بذر بستگي به ريزي و درشتي آن و نوع خاك دارد. و از 3-1 برابر قطر بزرگ ترين بذر متغير است. وجود مقدار مناسب اكسيژن و رطوبت و حرارت براي جوانه زدن بذر ضروري مي­باشد. براي پوشاندن سطح بذر بايستي از خاك سبك (لومي – شني) استفاده کرد. البته بايستي توجه داشت كه سبكي بسيار زياد نيز باعث از بين رفتن سريع رطوبت خاك مي گردد. چنان چه از خاك ­هاي سنگين براي اين منظور استفاده شود. هنگام خشكي سطح آن سله می بندد. و از درصد جوانه زدن بذر مي كاهد. سرعت جوانه­ زدن بذر در تعيين عمق كاشت آن تاثير دارد.

بذري كه سرعت جوانه زدن آن كمتر است. بايد عميق تر كاشته شود. تا رطوبت مورد نياز آن تامين شود. در مواردي كه امكان شسته شدن بذر به وسيله باران وجود دارد. بهتر است با فشردن خاك روي بذر و يا قراردادن آن در يك شيار باريك از اين مشكل جلوگيري نمود. اگر خاك لومي شني كه داراي مواد آلي است. و پوشش مناسبي براي پوشاندن روي بذر است دردسترس نبود از تركيب 1/3خاک مزرعه، 1/3 کود حیوانی، 1/3 ماسه شسته شده استفاده کنیم.

ب– زمان كاشت بذر:

تعيين زمان مناسب كشت بذر بستگي به آب و هواي منطقه و نوع سبزي دارد. مثلاً زمان كاشت يك نوع سبزي در يزد و آذربايجان به علت تفاوت آب و هوايي يكسان نمي ­باشد.

حداقل درجه حرارت براي جوانه زدن سبزي هاي فصل سرد. مانند كلم ­ها، هويج، چغندر 4.4 درجه و براي كاهو، پياز، اسفناج 1.5 درجه است. اين ميزان براي سبزيجات فصل گرم مانند بادمجان، خيار، باميه، هندوانه 15.5 درجه مي باشد.

نوع كشت (مستقيم يا نشاكاري) عامل ديگري در تعيين زمان مناسب كشت بذر مي باشد. گاهي اوقات قبل از كاشت نهال در مزرعه آن را به خزانه دوم و يا حتي سوم منتقل مي نمايند. در اين صورت بايستي فاصله بيشتري بين كاشت بذر تا موقع انتقال نهال به محل اصلي در نظرگرفت. چنان چه خزانه در هواي آزاد تهيه شود. در مقايسه با گلخانه يا شاسي گرم و سرد كه محيط هاي مناسب­ تري براي رشد اوليه هستند. بايد فاصله زماني بيشتري جهت انتقال به محل اصلي در نظر گرفت.

آبياري در سبزی کاری 

تأمين رطوبت مورد نياز سبزي در حال رشد و چگونگي آن از اهميت فوق­ العاده ­اي برخوردار است. به عبارت ديگر تشخيص اين كه چه موقع و چه مقدار از آب بايد به سبزي داده ­شود. از جمله نكات مهم در كشت و پرورش سبزي مي باشد. آبياري به ميزان مناسب سبب افزايش كمي و كيفي محصول می گردد. و مي ­تواند در زودرس كردن سبزي نيز مؤثر باشد. دفعات آبياري به عوامل زيادي مانند فصل، نوع سبزي، عمق و پراكندگي ريشه، مرحله رشد سبزي، زهكشي، نوع خاك و… بستگي دارد.

در دوره­ هايي از رشد مانند مرحله جوانه زدن بذر. انتقال نشا به محل اصلي و همچنين در زماني كه سبزي رشد كافي داشت. و شاخ و برگ زيادي توليد كرد. نياز به آبياري فراوان وجود دارد. مثلاً براي جوانه ­زدن كرفس رطوبت خاك بايد بالاي FC (ظرفيت مزرعه) باشد. رطوبت اضافي نيز باعث ايجاد اشكال در مراحلي از رشد گياه مي ­گردد. مثلاً در مرحله گل دهي و تشكيل نيام لوبيا رطوبت اضافي ريزش گل و دانه و در نهايت كاهش محصول را به دنبال خواهدداشت.

برخی از علائم:

رنگ و حالت و گاهي وضع ظاهري گياه در تشخيص زمان مناسب آبياري مؤثر خواهندبود. كمبود آب باعث كم شدن رشد سبزي مي ­گردد. به عبارت ديگر كمبود آبياري باعث كاهش رشد سلول­ هاي منطقه نمو، كوچك ماندن سلول ­هاي آن می گردد. و در نتيجه گياه رشد يافته تحت اين شرايط داراي ساقه، برگ­ ها و گل­ ها و ميوه ­هاي كوچك می شود. و رنگ برگ­ هاي آن ممكن است به سبز تيره و سبز مايل به آبي تغيير كند. كمبود آبياري در سبزيجات عوارض مختلف ديگري نيز ممكن است به وجود آورد. مانند كاهش آب و چروكيده شدن ميوه گوجه فرنگي (جذب كم آب و تبخير زياد). پژمرده شدن سبزي(تربچه، فلفل، اسفناج). و يا پيچيدگي برگ (ذرت شيرين).

سبزيجاتي مانند هندوانه و سيب ­زميني شيرين به كم­ آبي مقاوم هستند. در صورتي كه كاهو، كرفس، اسفناج، كلم گل و بيشتر سبزي­ هاي ريشه ­اي به خشكي بسيار حساس هستند. گوجه فرنگي، سيب ­زميني، كلم برگ، پياز، لوبيا، كدو و خيار از نظر آبياري احتياجات متوسطي دارند. مقاومت به خشكي ممكن است منشا ارثي داشته و يا به علت نوع گسترش ريشه­ ها باشد(گوجه فرنگي). آبياري فراوان همراه با تبخير كم گياه (هواي مرطوب، نور و حرارت كم). در سبزيجات گاه باعث به وجودآمدن اختلالاتي نظير رشد بيش از حد گياه. و يا ايجاد ترك در ميوه گوجه فرنگي و شكافته شدن كلم پيچ و ترك خوردن هويج و سيب­ زميني مي­ گردد.

كود دهي

سبزي ها مواد غذايي زيادي از زمين جذب مي ­كنند. بنابراين زمين سبزي­ كاري بايد سرشار از مواد غذايي باشد. كودهاي طبيعي (كود سبز، دامي، كمپوست) هم مواد غذايي مورد نياز خاك را تأمين مي كند. هم زمين را پوك و منافذ را زياد مي كنند. بطور متوسط براي هر متر مربع باغچه بايد متوسط 5 كيلوگرم كود دامي اضافه شود. (7- 2 كيلوگرم در متر مربع بسته به نوع سبزي). سبزي­ هاي برگي به كودهاي ازته بيشتر. سبزي­ هاي ريشه­ اي به كودهاي فسفاته بيشتر. و سبزی­ های ميوه­ اي براي باروري و زودرسي ميوه به كوده­اي فسفاته و پتاسه و قبل از گل دهي به كودهاي ازته نياز دارند.

كود كمپوست

علاوه بر كودهاي حيواني در سبزي كاري. از كود كمپوست شامل زوايد آشپزخانه، مثل پوست و تفاله ميوه و سبزیجات مي­ توان استفاده كرد. كود كمپوست علاوه بر دارا بودن مواد مورد نياز گياه، باعث بهبود وضعيت خاك مي­شود. به اين ترتيب كه خاك را سبك ترمی کند. و قدرت جذب و نگهداري آب و مواد غذايي را توسط ريشه افزايش می دهد. و در نهایت باعث افزايش عملكرد و كيفيت محصول مي گردد.

منابع

1- آل مذكور ،شهین – سبز کاری(جزوه درسی)دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده کشاورزی(1375)

2- خوشخوی،مرتضی – شیبانی، بیژن و دیگران – اصول باغبانی(1380) انتشارات دانشگاه شیراز

3- دانشور، محمدحسین – سبز کاری عمومی (جزوه درسی)دانشگاه شهید چمران اهواز- دانشکده کشاورزی ومنابع طبیعی (1375)

4- سبزي كاري در خانه ­هاي روستائي – سازمان جهاد كشاورزي خوزستان(ترويج و نظام بهره برداري) سبزي كاري – سازمان جهاد كشاورزي يزد حوزه ترويج و نظام بهره برداري. تهيه و تنظيم: ژاله عطار.

سایر مطالب علمی را مجله اگروموج مطالعه کنید. میتوانید ابزار لازم جهت کاشت سبزی را از سایت ما تهیه کنید.

ویدئو های چنل های آپارات و یوتوب اگروموج را از دست ندهید.